Ik kwam het ooit in mijn carrière tegen. Mensen die elkaar het licht in de ogen niet gunnen, een wantrouwende houding hebben, oordelen en vooral veroordelen, kwaad spreken over collega’s, de ideeën van andere consequent torpederen, weigeren samen te werken, klagen, informatie bij elkaar weghouden waardoor anderen hun werk niet goed kunnen doen, elkaar in de hoek zetten of collega’s buitensluiten en dreigen met ingrijpende maatregelen wanneer ze hun zin niet krijgen, zoals direct naar de OR stappen. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Om ziek van te worden.

Overal is er wel wat

Natuurlijk, de werkvloer is af en toe een jungle. Er is politiek, er zijn belangen en dikwijls worden er machtsspelletjes gespeeld. Die aspecten maken het werken soms complex en tegelijk ook boeiend. En er mag best onenigheid zijn en verschil van mening. En overal is er wel wat. Maar door de bank genomen, wisselt ongemak op de werkvloer zich af met plezier, het samen halen van resultaten en ook samen trots kunnen zijn op wat je bereikt. Maar wat ik hier tegen kwam, was anders. Er was weinig sprake van gezamenlijkheid en trots zag ik vrijwel helemaal niet. Alleen op ‘eigen’ prestaties.

We moeten het niet erger maken dan het is

Toen ik ter sprake bracht wat ik zag en ervaarde, en me hardop afvroeg of we hier niet eens mee aan de slag moesten, gebeurde het volgende. Aanvankelijk was er de wil om er iets mee te doen. Dit kon inderdaad zo niet, zo vond men binnen het management team. Toen we er eenmaal mee aan de slag gingen door onder meer met elkaar in gesprek te gaan onder begeleiding van een deskundige, keerde het tij. Het was wel belangrijk om erbij stil te staan, maar ‘we moesten het niet erger maken dan het is’, vonden mijn collega’s. En ‘we konden dit best zelf oplossen’. Onze begeleider werd vriendelijk bedankt voor het aanbod dat was gedaan voor een vervolg. En we waren weer terug bij af. We deden een plas, en alles was weer zoals het was.

Gewoon gaan vinden wat niet gewoon is

Schokkend vond ik het. Ik ben gewend dat werken leuk is. En het grootste deel van je tijd breng je dikwijls door op het werk. Hoe bestaat het dan dat mensen het voor elkaar krijgen om met elkaar zo’n vreselijke atmosfeer te creëren? Om een omgeving te creëren waar je uitgeblust van naar huis gaat en waar het niet veilig voelt. En vooral: om het gewoon te gaan vinden, wat eigenlijk niet gewoon is. Soms bedacht ik me, dat wanneer je thuis in een vergelijkbare situatie zou belanden met je partner of huisgenoot, je oprecht zou zeggen: ‘Als je mij zo behandelt, is daar het gat van de deur.’ En juist dat zag ik nooit gebeuren bij het negatieve en soms buitensporig gedrag.

Verwaarloosde organisaties

Joost van Kampen schreef een boek over organisaties waar een dergelijke sfeer bestaat: ‘Verwaarloosde organisaties’. Hij maakt daarbij de vergelijking met gezinnen. Wanneer je kinderen stelselmatig verwaarloost en geen aandacht aan ze geeft, gaan ze hun eigen richting bepalen om te overleven. Daar komt dikwijls buitengewoon gedrag uit voort. In organisaties gaat het niet anders, zegt hij. Als er nooit aandacht is en er geen grenzen worden gesteld, ontstaat er buitengewoon gedrag.

Wat is er dan nodig?

Wat er nodig is in verwaarloosde organisaties, is dat er aandacht is. En dat er grenzen worden gesteld. Dat mensen worden aangesproken op hun gedrag. Dat vraagt lef, veel lef. Want reken maar dat je de wind van voren krijgt als bespreek baar wordt gemaakt, wat wellicht jaren onbesproken bleef. Soms lijkt het dan ook makkelijker om de andere kant op te kijken. Of te zeggen: ‘We moeten het niet erger maken dan het is.’ Want als dat het motto wordt, hoef je ook geen verantwoordelijkheid te nemen en ermee aan de slag te gaan. Maar verandert er ook niks.

Wat kun je zelf doen?

Volgens mij is een aantal dingen belangrijk bij organisaties waarbij het ongewone, gewoon lijkt te worden:

• Onderzoek, observeer en refereer: Kijk eerst of dat wat je waarneemt, klopt. Kijk goed rond, praat met mensen uit verschillende lagen van de organisatie, en check of wat je waarneemt juist is. Dan weet je binnen de kortste keren of je eigen observatie herkenbaar is voor anderen. En als jij onprettig gedrag en een nare sfeer ervaart, ervaren anderen het vaak ook zo.
• Breng het gesprek op gang: Breng vervolgens het gesprek op gang in de afdeling of organisatie waar dit vraagstuk speelt. Het kan helpen om een externe persoon gesprekken te laten begeleiden. Zeker wanneer je als manager of leidinggevende zelf onderdeel bent van de omgeving waarin het zich afspeelt.
• Inventariseer samen waar je op de werkvloer de bocht uit vliegt: Duid samen wat er gebeurt, en kijk ook hoe dit is ontstaan. Vaak ontstaat buitensporig gedrag doordat er heel lang niet is omgekeken naar mensen, net als in die verwaarloosde gezinnen. Hoe uit zich dat in de huidige situatie en hoe raakt dat mensen?
• Zoek samen naar oplossingen: Betrek de organisatie, afdeling, team bij het vinden van oplossingen voor hoe het anders kan en hoe je weer kunt werken aan werkgeluk en plezier. Mensen werken het makkelijkst mee aan oplossingen die ze zelf hebben bedacht. En vaak weten medewerkers heel goed wat er nodig is om te werken aan oplossingen en verbeteringen.
• Durf in te grijpen waar nodig: Soms is het ook nodig om niet alleen te praten maar ook in te grijpen. Ik vul hier niet in hoe dat ingrijpen eruit moet zien. Dat verschilt per situatie. Maar soms is praten niet voldoende en moet er opnieuw worden gekeken naar de taken en samenstelling van teams. Om zo uiteindelijk te komen tot een gezonde en fijne werksfeer.
• Wees open over je intenties: Zorg dat je open bent over je intenties. Daar geloof ik altijd in. Het beestje bij de naam noemen helpt enorm. Daar waar jij als professional, managers, adviseur of directeur ervaart dat dingen niet kloppen, ervaren anderen dat ook zo. Open zijn over je intentie helpt om te werken aan een energieke organisatie waar mensen werken met plezier.

Ondersteuning nodig?

Zoek je ondersteuning of begeleiding bij een vergelijkbaar vraagstuk? Neem gerust contact op.